به گزارش مشرق، سال ۲۰۱۷ میلادی که به‌تازگی آن را پشت سر گذاشتیم سرشار از انواع مشکلات و نگرانی‌های بهداشتی بود. بیماری‌هایی چون طاعون و وبا هنوز در گوشه و کنار زمین قربانی گرفته و وجود دارند اما در سال جاری میلادی شرایط می‌تواند در صورت عدم آمادگی ما و نشان ندادن واکنش نسبت به بیماری‌ها و مسائل مختلف، خطرناک‌تر باشد. سازمان بهداشت جهانی در اطلاعیه‌ای به معرفی مهم‌ترین بیماری‌ها و خطراتی که انسان در سال ۲۰۱۸ با آن‌ها روبه‌رو خواهد شد پرداخته و البته این موارد تنها بخشی از مهم‌ترین مشکلات پیش روی جهانیان درزمینهٔ بهداشت و سلامت است. بسیاری از این بحران‌ها قابل‌پیشگیری هستند و متأسفانه براثر اقدامات انسانی پدیدار می‌شوند.

آنفلوانزای همه‌گیر

پیش‌بینی می‌شود در سال جاری یک‌بار دیگر شاهد آنفولانزای همه‌گیر باشیم. با توجه به ارتباطات امروزی جهان، بحث بروز یک آنفولانزای همه‌گیر جهانی موضوعی قطعی است که تنها زمان آن مشخص نبوده و نتایج ناخوشایندی را در پی خواهد داشت. پیش‌بینی می‌شود یک موج آنفولانزا و سرماخوردگی شدید، میلیون‌ها تلفات در پی داشته و ۱ درصد از تولید ناخالص جهانی را از بین ببرد. به باور کارشناسان اگرچه بیش از صدسال بروز و همه‌گیر شدن آنفولانزای اسپانیایی که موجب مرگ صد میلیون نفر شد، می‌گذرد اما آنفولانزا هنوز یک مشکل حل‌نشده و مهمی است که بهداشت جهانی پیش روی خود دارد. همه‌ساله سازمان بهداشت جهانی معرفی واکسن‌های آنفولانزا و ویروس‌هایی باقابلیت خطر بالا را در دستور کار قرار می‌دهد.

بیش از ۱۵۰ مؤسسه بهداشت عمومی در ۱۱۰ کشور در حال نظارت و پاسخ‌گویی جهانی هستند. اما هیچ‌چیز در مورد آنفلوانزا پیش‌بینی‌نشده است، ازجمله چگونگی و جایی که همه‌گیری بعدی ظهور خواهد کرد. عامل بیماری‌زای آنفولانزا نوعی ویروس از شاخه Orthomyxoviridae است که به‌شدت واگیر داشته و سبب ایجاد عفونت در گلو و دستگاه تنفسی می‌شود . این ویروس در سه گروه کلی A ، B و C طبقه‌بندی‌شده و بیشتر در ماه‌های سرد سال و به‌ویژه زمستان‌ها رایج می‌شود . ویروس‌های عامل آنفولانزا از طریق تماس‌های مستقیم و غیرمستقیم بین بیمار و افراد سالم قابل‌انتقال است . این بیماری به دلیل ضعیف کردن ساختار عمومی بدن و سیستم تنفسی و دفاعی انسان ، شرایط را برای فعالیت سایر عوامل بیماری‌زا فراهم می‌کند . طول دوره فعالیت این ویروس در مدت‌زمان ایجاد بیماری در بدن انسان ، سه تا چهار روز است .

بهداشت در مناطق جنگی

درگیری‌ها و منازعات در گوشه و کنار دنیا ازجمله دیگر عوامل تهدیدکننده بهداشت هستند. در حال حاضر مناطقی چون یمن، سودان جنوبی، اوکراین، جمهوری دموکراتیک کنگو و ... ازجمله اصلی‌ترین کانون‌های درگیری محسوب می‌شوند. متأسفانه طرفین درگیری در گوشه و کنار جهان هیچ ابایی از حمله به تأسیسات پزشکی و بهداشتی نداشته کارکنان این مراکز نیز همواره در بین قربانیان این درگیری‌ها به شمار می‌روند. بر اساس آمارهای رسمی، بسیاری از مرگ‌ها در این مناطق براثر عوامل بیماری‌زایی رخ می‌دهد که در حالت عادی قابل‌درمان هستند. آمار این نوع مرگ‌ومیر در مناطق جنگی معمولاً بیش از کشته‌شدگان براثر شلیک گلوله و انفجار بمب است. متأسفانه افراد ساکن در این مناطق امکان دسترسی به غذا ؛ آب و امکانات دارویی مناسب را نداشته از سوی دیگر استفاده از سلاح‌های بیولوژیکی و شیمیایی نیز شرایط را وخیم‌تر می‌کند.

وبا

بیش از دو هزار سال از وقوع نخستین وبای ثبت‌شده در تاریخ می‌گذرد و امروزه هنوز باکتری عامل ایجادکننده وبا در گوشه و کنار جهان حضورداشته و قربانی می‌گیرد. بیماری وبا علی‌رغم اینکه قابل‌پیشگیری و درمان است همه‌ساله بیش از صد هزار نفر را در سراسر جهان قربانی خود می‌کند که بیشتر این موارد در مناطق محروم و جنگ‌زده رخ می‌دهند. در سال ۲۰۱۷ واکسن خوراکی وبا به بیش از چهار میلیون و چهارصد هزار نفر در ۱۴ کشور ازجمله بنگلادش، هائیتی، مالاوی، موزامبیک، نیجریه، سیرالئون، سومالی و سودان جنوبی ارائه‌شده و در سال ۲۰۱۸ نیز سازمان بهداشت جهانی برنامه مشابهی برای پیشگیری از وبا در پیش‌گرفته و به‌موازات آن برنامه‌هایی را نیز برای تأمین آب مناسب و افزایش سطح بهداشت در این مناطق تدارک دیده است.

دیفتری

استفاده گسترده و برنامه‌ریزی‌شده از واکسن دیفتری در بیشتر بخش‌های جهان سبب حذف این بیماری در مناطق فوق شده است. متأسفانه در سال‌های جاری شاهد شیوع دیفتری در برخی کشورها با سطح پائین بهداشت بودیم که در آن واکسیناسیون مناسب علیه این بیماری انجام‌نشده بود. ونزوئلا، یمن، اندونزی و بنگلادش ازجمله این کشورها محسوب می‌شوند که در آن‌ها شاهد تلفات ناشی از دیفتری بودیم. سازمان بهداشت جهانی همچنان استفاده از واکسن را بهترین راه مواجهه با این بیماری محسوب می‌کند.

مالاریا

همه‌ساله بر اساس تخمین سازمان بهداشت جهانی، بیش از دویست میلیون مورد ابتلا به مالاریا در سراسر جهان ثبت می‌شود. متأسفانه از میان، چهارصد هزار مورد به مرگ منتهی شده و از سوی دیگر ۹۰ درصد این مرگ‌ها در مواردی رخ می‌دهند که مالاریا توسط پشه به انسان منتقل می‌شود. بیشترین مناطق درگیر با مالاریا در جهان، شامل بخش‌هایی از مناطق نیمه صحرایی آفریقا، جنوب شرق آسیا؛ غرب اقیانوسیه، شرق مدیترانه و آمریکای جنوبی می‌شوند. بر اساس آمارهای رسمی در جمهوری آفریقای مرکزی و سودان جنوبی، آمار کشته‌های ناشی از مالاریا از کشته‌شدگان ناشی از جنگ، بسیار بیشتر است. سایر کشورهای درگیر با مالاریا عبارت‌اند از: جمهوری دموکراتیک کنگو، نیجریه و سومالی.

فجایع طبیعی

سوانح طبیعی مانند سیل، طوفان، زمین‌لرزه و رانش زمین معمولاً بحران‌های شدیدی در پی داشته و شرایطی ایجاد می‌کنند که امکان ارائه خدمات بهداشتی و امداد در مناطق آسیب‌دیده دشوار می‌شود. این موضوع همواره جان میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تهدید کرده و در سال ۲۰۱۷ میلادی شاهد وقوع طوفان‌های شدید و خطرناکی در مناطق مختلف کارائیب و ایالات‌متحده امریکا بودیم. طوفان‌های استوایی در بنگلادش، هندوستان و نپال نیز بیش از چهل میلیون نفر را دچار مشکلاتی متعدد کرد. رانش زمین در سیرالئون، شیوع وبا را در پی داشته و روند گرمایش شدید زمین نیز بحر آن‌های خشک‌سالی و کاهش غذا را به دنبال خواهند داشت. پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۱۸ میلادی نیز عوامل طبیعی همچنان یکی از مهم‌ترین تهدیدات پیش روی بشریت محسوب شوند.

مننژیت

مننژیت مننگوکوکی C در منطقه موسوم به کمربند مننژیت در قاره افریقا شایع بوده و ۲۶ کشور را تهدید می‌کند.. متأسفانه در حال حاضر با مشکل کمبود واکسن مننژیت در این مناطق روبه‌رو هستیم و خطر همه‌گیر شدن این بیماری بیش از سی و چهار میلیون نفر را تهدید می‌کند.بر اساس آمارها بیش از ۱۰٪ از افراد مبتلابه مننژیت C کشته‌شده و جان سالم به درنمی‌برند. بازماندگان اغلب با عواقب شدید عصبی روبه‌رو هستند. سازمان بهداشت جهانی از یک انبار اضطراری جهانی حمایت می‌کنند که ۲٫۵ میلیون دوز واکسن حاوی مننژیت C را در برمی‌گیرد. بااین‌حال، ده میلیون دوز اضافی برای جلوگیری از همه‌گیری این بیماری قبل از سال ۲۰۱۹ موردنیاز است.

تب زرد

در زمان‌های گذشته، بیماری تب زرد به‌عنوان یک سلاح برای ترور استفاده می‌شد که موجب مرگ ده درصد ساکنان یک منطقه و فلج شدن اقتصاد آن بخش شده و خوشبختانه واکسیناسیون وسیع منجر به کاهش چشمگیر موارد در سراسر جهان شد. در اوایل سال ۲۰۰۰ شاهد بازگشت بیماری این بیماری همراه با خونریزی (hemorrhagic) در آفریقا و آمریکا بودیم، که در آن ۴۰ کشور در معرض بیشترین خطر قرار داشتند.

در سال ۲۰۱۶ شیوع تب زرد در آنگولا و جمهوری دموکراتیک کنگو علی‌رغم انجام واکسیناسیون انبوه به سی میلیون نفر رسید. در سال ۲۰۱۸، کشورهای نیجریه و برزیل در حال مبارزه با شیوع‌های عمده تب زرد در مناطق شهری هستند.

البته در کنار تب زرد باید دیگر ویروس‌های مشابه از قبیل ابولا و ماربورگ، تب خونریزی دهنده کریمه کنگو، تب ریفت ولی (Rift Valley Fever) ، تب لاسا (Lassa Feverو تب دنگی را نیز مدنظر قرارداد.

سوء تغذیه

بیش از ۴۵ درصد از موارد مرگ‌ومیر کودکان زیر ۵ سال در گوشه و کنار جهان براثر سوء تغذیه رخ می‌دهد. سازمان بهداشت جهانی باهدف مبارزه با این موضوع مجموعه‌ای برای کودکان مبتلابه سوءتغذیه با عوارض پزشکی ایجاد کرده است.

کمبود غذا در سال ۲۰۱۸ به چالش جدی در مناطق شمال آفریقا باقی خواهد ماند. در سودان جنوبی در سال ۲۰۱۸، انتظار می‌رود که ۱٫۱ میلیون کودک زیر ۵ سال از سوءتغذیه برخوردار باشند. در یمن هفت میلیون نفر در معرض خطر سوءتغذیه بوده و هفده میلیون نفر نیز در معرض خطر ناامنی غذائی قرار دارند.

مسمویت غذایی

همه‌ساله بیش از ششصد میلیون نفر در سراسر جهان که حدوداً ۱۰ درصد از کل انسان‌ها را شامل می‌شود، دچار مسمومیت غذایی شده و از این میان حدود چهارصد و بیست هزار نفر کشته می‌شوند. در سال ۲۰۱۷ بیشترین آمار تلفات مسمومیت غذای به کشور آفریقای جنوبی تعلق داشته و به اعتقاد سازمان بهداشت جهانی، در سال پیش روی میلادی، مسمومیت غذائی همچنان یکی از خطرات پیش روی بشریت در سال جاری به شمار می‌رود.

منبع: سیناپرس